หลายคนมองว่า “การวางแผนการเงิน” เป็นเรื่องของผู้ใหญ่ แต่ในความจริงแล้ว ทุกคนในครอบครัวควรมีบทบาทร่วมกัน ตั้งแต่เด็กเล็กที่เริ่มหยอดกระปุก ไปจนถึงผู้สูงอายุที่เตรียมวางแผนการใช้เงินหลังเกษียณเพราะนิสัยทางการเงินไม่ได้เกิดขึ้นเอง แต่มาจากการฝึกฝน สั่งสม และส่งต่อ หากเราเริ่มตั้งแต่วันนี้ และวางแผนให้เหมาะกับช่วงวัยของแต่ละคน ครอบครัวจะเดินทางบนเส้นทางการเงินที่มั่นคง แข็งแรง และมีความสุข ลองมาดูกันว่าในช่วงวัยต่างๆ สามารถวางแผนการเงินได้อย่างไรบ้าง

วัยอนุบาล (3–5 ปี)
เป้าหมาย: สร้างรากฐานนิสัยทางการเงิน

ตัวอย่าง:

        ลูกวัย 4 ขวบออยากได้ของเล่นทุกครั้งที่ไปห้าง พ่อแม่ซื้อให้ทุกครั้ง ทำให้ลูกไม่เข้าใจการรอหรือคุณค่าของเงิน

เทคนิค:

        ✅ใช้ กระปุก 3 ช่อง (เก็บ – ใช้ – แบ่งปัน) พร้อมสติกเกอร์ภาพ เพื่อให้เด็กเข้าใจว่าเงินมีหลายหน้าที่

        ✅จัดกิจกรรม “ร้านขายของเล่นในบ้าน” โดยให้ลูกใช้เงินที่เก็บซื้อของเล่นเล็ก ๆ ที่พ่อแม่จัดไว้

        ✅อ่านนิทานเกี่ยวกับการออมเงินแล้วชวนลูกพูดคุยถึงข้อคิดเรื่องความขยัน อดทน

อุปสรรค:

        เด็กเล็กยังยึดติดกับความพึงพอใจทันที (instant gratification) ไม่เข้าใจ “อดเปรี้ยวไว้กินหวาน”

วิธีเอาชนะ:

        ใช้ระบบรางวัลแบบเลื่อนเวลา เช่น เก็บครบ 3 เหรียญ ได้ของเล่น 1 ชิ้นเล็ก ๆ

        พ่อแม่ อย่าใช้เงินซื้อความเงียบ อย่างการให้ของเพื่อลดการร้องไห้ จะทำให้ลูกติดนิสัยร้องไห้เมื่ออยากได้ของที่ต้องการ

วัยประถม (6–12 ปี)

เป้าหมาย: เข้าใจค่าเงิน รู้จักวางแผน และรู้ผลของการใช้เงิน

ตัวอย่าง:

        เด็กอยากได้การ์ดสะสมราคา 300 บาท พ่อแม่สอนให้เก็บเงินค่าขนมวันละ 10 บาท จนซื้อได้ใน 30 วัน

เทคนิค:

        ✅ให้เงินค่าขนมรายสัปดาห์ เช่น 100 บาท พร้อมกำหนดเงื่อนไขว่าเงินที่เก็บได้ในแต่ละสัปดาห์จะได้โบนัส 10 บาท

        ✅ฝึกทำสมุดบัญชีบันทึกรายรับ-รายจ่ายสำหรับเด็ก โดยสมุดบัญชีการออม-รายจ่ายง่าย ๆ เหมาะสำหรับเด็ก 

        ✅สร้างเป้าหมายร่วมกันในครอบครัว เช่น ออมเงินไปเที่ยวสวนสัตว์ ลูกต้องช่วยเก็บ 50 บาทของตัวเอง

อุปสรรค:

        เด็กอาจอยากตามเพื่อน เช่น ซื้อขนมแพง ๆ หรือของเล่นใหม่ทันที

        ขาดแรงจูงใจในการออม

วิธีเอาชนะ:

        ให้ลูกมีเป้าหมายที่จับต้องได้ เช่น ออม 500 บาท เพื่อซื้อของที่อยากได้จริง ๆ

        ชมเชยหรือมีรางวัลเพิ่มหากลูกทำได้ตามแผน เช่น ทำโปสเตอร์ “นักออมดีเด่น”

วัยมัธยม (13–18 ปี)

เป้าหมาย: ใช้จ่ายเป็น หารายได้เสริม และเข้าใจหลักเบื้องต้นของการบริหารเงิน

ตัวอย่าง:

        เด็ก ม.5 อยากซื้อมือถือเครื่องใหม่ จึงรับจ้างพิมพ์งานจากเพื่อนและขายของออนไลน์ ได้เงินบางส่วน และพ่อแม่ออกให้บางส่วน

เทคนิค:

 ✅ให้โอกาสทำงานพิเศษ เช่น สอนการบ้านเด็กประถม ขายขนมในโรงเรียน หรือรับพิมพ์รายงาน

 ✅จัดให้มี เงินออมเป้าหมาย และให้ลูกเลือกวิธีการสะสมเอง

 ✅สอนเรื่อง ความแตกต่างของรายได้-ค่าใช้จ่าย-กำไร จากธุรกิจเล็ก ๆ เช่น ขายของมือสองใน IG

อุปสรรค:

        ความอยากได้ตามกระแส (มือถือใหม่, รองเท้ารุ่นฮิต)

        ใช้เงินเร็ว ไม่มีระบบจัดการ

วิธีเอาชนะ:

        ฝึกลูก เปรียบเทียบราคา ก่อนซื้อ (เช่น ค้นหาข้อมูลทางออนไลน์ก่อน)

        ทดลองให้รับผิดชอบงบประมาณกิจกรรมบางอย่าง เช่น จัดงานวันเกิดโดยให้วงเงินจำกัด

วัยเริ่มต้นทำงาน (22–30 ปี)

เป้าหมาย: ตั้งหลัก สร้างวินัยออมเงิน และลงทุนระยะยาว

ตัวอย่าง:

        มนุษย์เงินเดือนวัย 25 ปี มีรายได้ 20,000 บาท ใช้สูตร 50-30-20 (ค่าใช้จ่ายจำเป็น-ค่าใช้จ่ายเพื่อความสุข-เงินออมและลงทุน) โดยเริ่มลงทุนในกองทุนรวมเดือนละ 2,000 บาท

เทคนิค:

        ✅ใช้ สูตร 50-30-20 หรือ 70-20-10 หากรายได้น้อย

        ✅เปิดบัญชีออม – ฉุกเฉิน – ลงทุน แยกกันชัดเจน

        ✅สมัครประกันชีวิต+สุขภาพเบื้องต้น เพื่อป้องกันรายจ่ายไม่คาดคิด

        ✅ศึกษาเครื่องมือการลงทุนแบบเข้าใจง่าย เช่น กองทุน SSF, กองทุนดัชนี (index fund)

อุปสรรค:

        ช้อปตามอารมณ์, ใช้บัตรเครดิตมากเกินไป

        ขาดเป้าหมายระยะกลาง-ยาว

วิธีเอาชนะ:

        จัดทำ "บอร์ดเป้าหมายชีวิต" เช่น เก็บเงินดาวน์คอนโด 5 ปี

        ใช้แอปช่วยวางแผนเช่น SET Happy Money

วัยทำงานก่อนเกษียณ (31–54 ปี)

เป้าหมาย: บริหารภาระครอบครัว พร้อมวางแผนเกษียณและดูแลพ่อแม่

ตัวอย่าง:

        ครอบครัวมีลูก 2 คน มีหนี้บ้าน ผ่อนรถ และค่าเล่าเรียน จึงเริ่มวางแผนเก็บเงินผ่าน RMF และทำประกันการศึกษาให้ลูก

เทคนิค:

        ✅วางแผนงบประมาณครอบครัวประจำเดือนแบบตาราง

        ✅ลงทุนระยะยาว (RMF, หุ้นปันผล) พร้อมประกันชีวิตแบบสะสมทรัพย์

        ✅ทำแผนการศึกษาของบุตร โดยเลือกลงทุนในกองทุนโดยมีเป้าหมายเพื่อเก็บไว้เป็นค่าการศึกษาของบุตร

        ✅จัดระบบหนี้ดี-หนี้เสีย และวางแผนปลดหนี้ก่อนเกษียณ

อุปสรรค:

        รายจ่ายหลายทาง – ลูก, บ้าน, พ่อแม่

        ไม่มีเวลาวางแผน

วิธีเอาชนะ:

        ใช้ ไฟล์ Excel หรือแอปครอบครัว เช่น “Spendee” หรือ “Goodbudget” เป็นตัวช่วยในการวางแผนค่าใช้จ่ายสำหรับครอบครัว

        จัดประชุมครอบครัวทุกไตรมาส เพื่อตรวจแผนการเงิน

วัยเกษียณ (55 ปีขึ้นไป)

เป้าหมาย: ใช้ชีวิตอย่างมั่นคงโดยไม่ต้องพึ่งพาลูกหลาน

ตัวอย่าง:

        ผู้เกษียณอายุ 60 ปี ใช้เงินจากกองทุนสำรองเลี้ยงชีพ + เงินสะสม RMF + ค่าเช่าบ้านหลังเล็ก และแบ่งเงินใช้รายเดือน

เทคนิค:

        ✅วางแผนถอนเงิน เช่น ถอนจากกองทุน 5% ต่อปี

        ✅จัดพอร์ตปลอดภัย เช่น กองทุนตราสารหนี้, พันธบัตร

        ✅ทำบัญชีรายจ่ายรายเดือนและปรับไลฟ์สไตล์ให้พอเพียง

        ✅จัดทำพินัยกรรมและแผนมรดกอย่างถูกต้อง

อุปสรรค:

        ค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพสูง

        เศรษฐกิจผันผวน

วิธีเอาชนะ:

        สมัคร สิทธิบัตรทอง, บัตรผู้สูงอายุ, โครงการของรัฐ

        หากยังแข็งแรงสามารถหารายได้เสริม เช่น เปิดคลาสงานฝีมือหรือปลูกผักขาย

การวางแผนการเงินไม่ใช่เรื่องที่ต้องรอให้มีเงินเยอะถึงจะเริ่มได้ แต่คือการรู้จักบริหารสิ่งที่มีให้เกิดคุณค่าในแต่ละช่วงชีวิต ครอบครัวที่วางแผนร่วมกันตั้งแต่วันนี้ จะสามารถสร้างอนาคตที่มั่นคง ทั้งในยามสุข ยามวิกฤต และยามเกษียณ อย่าลืมว่า “เงิน” คือเครื่องมือ ไม่ใช่เป้าหมาย แต่การเข้าใจและใช้เครื่องมืออย่างชาญฉลาดจะทำให้ทุกเป้าหมายของครอบครัวไปถึงได้จริง หากสนใจวางแผนการเงินสำหรับครอบครัว สามารถอ่านหนังสือได้ที่ห้องสมุดมารวย